Sprawność manualna dziecka jest powiązana z ogólnym rozwojem fizycznym. Rodzice powinni zachęcać dziecko do aktywności fizycznej, chociażby do biegania, jazdy rowerem, czy też wszelkich zabaw ruchowych. Ważne jest również nabieranie przez dziecko sprawności podczas wykonywania codziennych czynności związanych z samoobsługą, dlatego należy zachęcać je np.: do samodzielnego ubierania się, mycia, zapinania guzików, wiązania butów. Dobrą okazją do doskonalenia precyzji dłoni i palców są zabawy manipulacyjne, budowanie, majsterkowanie, malowanie, lepienie, wycinanie, czy wydzieranie.
W przypadku dzieci z problemami w obszarze grafomotoryki, szczególnie tych unikających rysowania, sprawdzą się też różnorodne zabawy w rysowanie. Przyczynią się one do optymalizacji napięcia w obrębie mięśni ramienia i przedramienia oraz podniosą sprawność w obszarze dużych ruchów ręki. Będą to na przykład:
- rysowanie patykiem na piasku
- zamalowywanie dużych powierzchni farbami przy pomocy dłoni, gąbeczki, grubego pędzla
- obrysowywanie lub odciskanie dłoni i stóp
- malowanie palcami na dużym arkuszu papieru rozłożonym na podłodze lub zawieszonym na ścianie
- obrysowanie przedmiotów oraz szablonów na papierze
- rysowanie w powietrzu np. figur geometrycznych, fal, ósemek
- zamalowywanie dużych przestrzeni farbami przy pomocy grubych pędzli lub rąk
Podczas wykonywania z dzieckiem ćwiczeń grafomotorycznych należy uczyć je właściwego chwytu przyborów graficznych tj. kredka, ołówek, długopis.
Prawidłowe trzymanie narzędzia pisarskiego powinno odbywać się chwytem szczypcowym pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym oraz opierać się na środkowym palcu, na wysokości około 2 cm od powierzchni po której piszemy. Jeśli dziecko będzie miało trudności w poprawnym chwytaniu i regulowaniu nacisku podczas pisania lub rysowania, można wykorzystać do nauki specjalną nasadkę, która ułatwi kontrolowanie siły nacisku na narzędzie piszące.
Ponadto warto również zadbać o to, aby dziecko podczas pracy przy stoliku czy biurku mogło pracować z właściwą pozycją ciała, co zapobiegnie wzmożonemu napięciu mięśni oraz męczliwości ręki podczas pisania, a także zabezpieczy przed niewłaściwą postawą obciążającą kręgosłup.
Prawidłowo dobrana wysokość stolika powinna umożliwić pracę w następującej pozycji:
– stopy oparte o podłogę
– ręce ułożone na stole
– uda oraz całe pośladki wsparte na krześle
– prosty kręgosłup
Pamiętać należy również, że ułatwieniem dla dzieci będzie prawidłowe ułożenie zeszytu względem własnej osoby. Aby było prawidłowe zeszyt powinien znajdować się w linii środkowej ciała z lekkim pochyleniem lewego dolnego rogu kartki bliżej piszącego (u dzieci leworęcznych – prawego dolnego rogu).
Przykładowe ćwiczenia podnoszących sprawność motoryczną rąk:
- luźne wymachy rąk, krążenie ramionami, klaskanie
- zabawy z piłką lub woreczkiem gimnastycznym
- chwytanie przedmiotów całą dłonią
- chwytanie małych przedmiotów palcami i manipulowanie nimi
- uderzanie czubkami palców o blat stołu w różnym tempie
- przeplatanie palców
- zwijanie włóczki
- otwieranie i zamykanie pudełek
- nawlekanie na sznurek koralików, makaronu
- cięcie nożyczkami rożnych materiałów
- zgniatanie i rzucanie kulek z papieru
- zamalowywanie dużych powierzchni ograniczonych konturem (farbami, kredkami)
- wyklejanie plasteliną dużych obrazków i figur
- wypełnianie konturów kulkami z bibuły, kawałkami papieru
- układanie wzorów z klocków lub patyczków
- przerysowywanie oraz rysowanie szlaczków po śladzie
- lepienie z plasteliny, gliny
- ugniatanie mas plastycznych
- wciskanie małych przedmiotów w masy plastyczne
- wycinanie nożyczkami, rozcinanie po linii prostej i falistej
- obrysowywanie szablonów
- kalkowanie obrazków, wzorów
- zakreskowywanie oraz zamalowywanie obrazków
- łączenie kropek linią ciągłą
- pisanie wzorów literopodobnych
- rysowanie kół oburącz lub na zmianę prawą i lewą ręką
- odtwarzanie kształtu liter i prostych wyrazów według wzoru
- ćwiczenia w prawidłowym trzymaniu przyboru do pisania