Występowanie zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży ze szkół ponadpodstawowych powiatu węgrowskiego

 

Raport

 

Występowanie zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży ze szkół ponadpodstawowych powiatu węgrowskiego

 

 

Wdrożony przez Poradnię projekt badań przesiewowych jest wynikiem obserwacji nasilania się problemu depresji wśród młodzieży korzystającej z pomocy Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Węgrowie. W ramach prowadzonej działalności zauważono, że:

  • zwiększa się liczba młodzieży i rodziców zgłaszających się z prośbą o specjalistyczną pomoc,
  • zwiększa się liczba wniosków o nauczanie indywidualne,
  • zwiększa się liczba zgłoszeń ze strony nauczycieli i pedagogów szkolnych z prośbą o interwencje i pomoc dotyczącą diagnozy indywidualnych przypadków młodzieży                  z podejrzeniem występowania zaburzeń nastroju.

Celem podjętych badań przesiewowych było:

  • oszacowanie skali zjawiska, to jest częstotliwości występowania zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 15-18 lat,
  • ocena ryzyka występowania zaburzeń depresyjnych w danej grupie wiekowej,
  • wyodrębnienie osób potrzebujących pogłębionej diagnozy, w wyniku której, możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy,
  • przeciwdziałanie negatywnym skutkom zaburzeń depresyjnych,
  • zwiększanie świadomości w zakresie wczesnego rozpoznawania oraz reagowania na symptomy depresyjne ujawniane przez młodzież,
  • monitorowanie efektów podjętych działań profilaktycznych i pomocowych.

Badania przesiewowe zostały przeprowadzone w następujących szkołach:

  1. Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w Węgrowie
  • I kwartał 2020 rok – trzy klasy I – łącznie 75 uczniów
  • IV kwartał 2021 rok – cztery klasy II – łącznie 95 uczniów oraz trzy klasy III (badanie powtórne przeprowadzone w tych samych klasach, co w 2020 roku) – łącznie 84 uczniów
  1. Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. J. Kochanowskiego w Węgrowie
  • IV kwartał 2021 rok – siedem klas II – łącznie 113 uczniów
  1. Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Łochowie
  • IV kwartał 2021 roku i I kwartał 2022 roku – trzy klasy II – łącznie 59 uczniów
  1. Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Sadownem
  • IV kwartał 2021 roku -jedna klasa II- łącznie 13 uczniów
  1. Liceum Ogólnokształcące w Stoczku
  • IV kwartał 2021 roku – jedna klasa II – łącznie 9 uczniów
  1. Szkoła Branżowa I stopnia w Ostrówku
  • I kwartał 2022 roku – jedna klasa II – łącznie 7 uczniów

W badaniach przesiewowych w IV kwartale 2021 i I kwartale 2022 roku wzięło udział łącznie 296 uczniów klas II oraz 84 uczniów klas III z sześciu szkół ponadpodstawowych na terenie powiatu węgrowskiego.

 

Procedura badawcza

  1. Badania grupowe

Przed przystąpieniem do badań uzyskano zgody Dyrektorów poszczególnych szkół na przeprowadzenie badań przesiewowych wśród uczniów. W każdej klasie zgodę na udział                    w badaniu oraz podanie danych do kontaktu w formularzu uzyskano od rodziców lub pełnoletnich uczniów. Badania zostały przeprowadzone w terminach uzgodnionych                                z pedagogiem szkolnym.

W badaniu grupowym wzięli udział uczniowie poszczególnych klas w wieku 15 – 18 lat. Każdy uczestnik badania wypełniał osobiście kwestionariusz diagnostyczny CDI 2 – wersje pełną do samoopisu.

  1. Badania indywidualne

Badania indywidualne przeznaczone są dla osób, które w badaniu przesiewowym uzyskały wyniki wymagające dalszej pogłębionej diagnozy. W celu przeprowadzenia badań podjęto następujące kroki:

  • Nawiązano kontakt telefoniczny z rodzicami uczniów, którzy wymagali pogłębionej diagnozy – zaproszenie do Poradni w celu przeprowadzenia dalszych badań diagnostycznych
  • Przeprowadzono badania indywidualne uczniów i ich rodziców odpowiednimi kwestionariuszami CDI 2
  • W celu pogłębienia diagnozy zastosowano dodatkowe testy np.: test oceny lęku STAIC, Test Niedokończonych Zdań Rottera wersja dla młodzieży. Dodatkowo z każdym z rodziców przeprowadzono pogłębione wywiady odnośnie funkcjonowania dziecka wykorzystując między innymi test Skal Objawowych Zaburzeń Okresu Adolescencji.

 

 

 

 

 

Narzędzie badawcze.

Do przeprowadzenia badań przesiewowych użyto Zestawu Kwestionariuszy CDI 2 – do diagnozy depresji u dzieci i młodzieży pełna wersja do samoopisu.  Niniejsze narzędzie diagnostyczne wykorzystuje się w celu:

  • oceny symptomów depresji wśród dzieci i młodzieży w wieku 7-18 lat,
  • określenia poziomu funkcjonowania osoby badanej z uwzględnieniem różnych perspektyw. Składa się z 4 różnych wersji – dwie z nich to wersje do samoopisu (pełna i skrócona), pozostałe dwie to wersje przeznaczone do opisu zaobserwowanych przez rodzica i nauczyciela objawów depresyjnych w obszarze problemów emocjonalnych  i problemów w funkcjonowaniu dziecka/nastolatka.
  • określenia wskaźnika nasilenia objawów depresyjnych (wyrażonego za pomocą wyników tenowych) uwzględniającego wiek i płeć osoby badanej.

Zestaw Kwestionariuszy CDI 2 to komplet narzędzi diagnostycznych w skład, którego wchodzą cztery wersje kwestionariuszy przeznaczone dla różnych grup odbiorców.

  1. Wersja do samoopisu – pełna
  • Służy do pogłębionej diagnozy dzieci i młodzieży w zakresie występowania zaburzeń depresyjnych,
  • Składa się z 28 pozycji dotyczących przejawów zaburzeń depresyjnych,
  • Obejmuje kryteria diagnostyczne określone w DSM IV dla większego zaburzenia depresyjnego i zaburzenia dystymicznego,
  • Kwestionariusz ten odnosi się do konkretnych obszarów problemowych opisanych w ramach 2 skal głównych (problemy emocjonalne, problemy w funkcjonowaniu) i 4 podskal (negatywny nastrój, niska samoocena, brak efektywności, problemy interpersonalne),
  • W skład skali problemy emocjonalne wchodzi podskala: negatywny nastrój i niska samoocena,
  • W skład skali problemy w funkcjonowaniu wchodzi podskala: brak efektywności i problemy interpersonalne.
  1. Wersja do samoopisu – skrócona
  • Służy do przeprowadzenia badań przesiewowych wśród dzieci i młodzieży,
  • Cechuje się wysokimi współczynnikami trafności i rzetelności,
  • Wymagane jest ustalenie określonego progu (punktu odcięcia),
  • Badani, którzy uzyskają wyniki powyżej ustalonego progu zostają skierowani do w dalszej pogłębionej diagnozy.
  1. Wersja dla rodziców dziecka
  • Służy do przeprowadzenia badania wśród rodziców dzieci biorących udział w diagnozie
  • Liczba pozycji w kwestionariuszu – 17
  • Czas trwania badania – 10 min.
  • Rodzaj uzyskanych wyników: wynik ogólny oraz wyniki dla 2 skal głównych (problemy emocjonalne i problemy w funkcjonowaniu)
  1. Wersja dla nauczyciela
  • Służy do przeprowadzenia badań wśród nauczycieli w celu uzyskania informacji na temat dzieci i młodzieży cierpiących z powodu objawów depresyjnych
  • Liczba pozycji w kwestionariuszu – 12
  • Czas trwania badania – 5 min.
  • Rodzaj uzyskanych wyników: wynik ogólny, wyniki dla dwóch skal głównych (problemy emocjonalne i problemy w funkcjonowaniu).

W celu analizy wyników uzyskanych w Kwestionariuszu CDI 2 używa się ogólnego wyniku surowego oraz wyników surowych uzyskanych w poszczególnych skalach                                       i podskalach. Wyniki te są następnie przeliczane na wynik tenowy w celu dokonania interpretacji. Normy tenowe zostały opracowane odrębnie dla obu płci oraz dla różnych grup wiekowych w przedziale 7- 18 lat. Wynik ogólny na wysokości 65 tena lub wyższy jest uznany jako wynik diagnostyczny w zakresie zaburzeń depresyjnych. W dokonaniu rzetelnej diagnozy zaburzeń depresyjnych ważne jest jednak branie pod uwagę wyników uzyskanych we wszystkich wypełnianych wersjach Kwestionariusza CDI 2 oraz dokonanie interpretacji wyników ogólnych wraz z wynikami uzyskanymi na poszczególnych skalach i podskalach.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Znaczenie wyników według skali tenowej:

Teny Wynik
70 + Bardzo wysoki
65-69 Wysoki
60-64 Podwyższony
40-59 Przeciętny
   40 Niski

 

Wyniki badań przesiewowych prowadzonych w szkołach na terenie powiatu węgrowskiego w 2021 i 2022 roku.

  1. Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w Węgrowie.
  • Badanie 95 uczniów z czterech klas II (64 dziewczyny, 31 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy Dziewczęta Grupa badawcza – łącznie
Bardzo wysoki 1 4 5(5%)
Wysoki 5 12 17(18%)
Podwyższony 5 7 12(13%)
Przeciętny 20 35 55(58%)
Niski 0 6 6(6%)

 

  • Badanie 84 uczniów z trzech klas III (48 dziewczyn, 36 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 3 6 9 (11%)
Wysoki  3 4 7 (8%)
Podwyższony 5 3 8 (10%)
Przeciętny 22 32 54 (64%)
Niski 3 3 6 (7%)

 

  1. Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. J. Kochanowskiego w Węgrowie
  • Badanie 113 uczniów z siedmiu klas II (69 dziewczyn, 44 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 0 2 2 (2%)
Wysoki  3 6 9 (8%)
Podwyższony 2 5 7 (6%)
Przeciętny 31 44 75 (66%)
Niski 8 12 20 (18%)

 

  1. Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Łochowie
  • Badanie 59 uczniów z trzech klas II (50 dziewczyn, 9 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 0 5 5 (8,5%)
Wysoki  0 5 5 (8,5%)
Podwyższony 0 13 13 (22%)
Przeciętny 7 26 33 (56%)
Niski 2 1 3 (5%)

 

 

 

  1. Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Sadownem
  • Badanie 13 uczniów z jednej klasy II (10 dziewczyn, 3 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 0 1 1 (8%)
Wysoki  0 1 1 (8%)
Podwyższony 0 3 3 (23%)
Przeciętny 3 5 8 (61%)
Niski 0 0 0 (%)

 

  1. Liceum Ogólnokształcące w Stoczku
  • Badanie 9 uczniów z jednej klasy II (3 dziewczyny, 6 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 0 0 0 (0%)
Wysoki  0 0 0 (0%)
Podwyższony 2 0 2 (22%)
Przeciętny 3 2 5 (56%)
Niski 1 1 2 (22%)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Szkoła Branżowa I stopnia w Ostrówku
  • Badanie 7 uczniów z jednej klasy II (3 dziewczyny, 4 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 0 1 1 (14%)
Wysoki  0 0 0 (0%)
Podwyższony 1 0 1 (14%)
Przeciętny 3 2 5 (72%)
Niski 0 0 0 (0%)

 

Ogółem klasy II ze szkół ponadpodstawowych z powiatu węgrowskiego.

  • Badanie 296 uczniów z 18 klas II (199 dziewczyn, 97 chłopców)
Wyniki na skali tenowej Chłopcy – liczba osób Dziewczęta – liczba osób Grupa badawcza – łącznie liczba osób/procent
Bardzo wysoki 1 13 14 (5%)
Wysoki  8 24 32 (11%)
Podwyższony 10 28 38 (13%)
Przeciętny 67 114 181 (61%)
Niski 11 20 31 (10%)

 

Wnioski z badań

  • Przeprowadzone badania przesiewowe pokazują, że w grupie badawczej, tj. wśród uczniów klas II szkół ponadpodstawowych, 16 % z nich cierpi z powodu silnych lub bardzo silnych objawów depresji.
  • Osoby z grupy ryzyka pojawienia się zaburzeń depresyjnych (czyli osoby, które uzyskały wyniki podwyższone) stanowią 13 % wszystkich badanych. Zasadne wydaje się szczególne monitorowanie tej grupy osób, celem zwiększenia skuteczności wczesnego wykrywania depresji.
  • Warte rozważenia wydaje się prowadzenie pogłębionych indywidualnych badań diagnostycznych za pomocą dodatkowych testów oraz wywiadu z rodzicami również wśród osób, które uzyskały wynik podwyższony.
  • Badania przeprowadzone przy użyciu pełnej wersji do samoopisu Kwestionariusza CDI 2 dają możliwość wychwycenia osób, które mają myśli samobójcze. Wśród przebadanej grupy istnieją osoby, które w kwestionariuszu zaznaczyły, że mają takie myśli, mimo, iż pozostałe symptomy depresji nie występowały lub były na niskim poziomie (były to zarówno osoby z wynikami bardzo wysokimi i wysokimi oraz podwyższonymi, a nawet przeciętnymi). Prawie 20% uczniów klas II i prawie 18 % uczniów klas III zaznaczyło w kwestionariuszu, że ma myśli samobójcze (“Myślę, żeby się zabić, ale nie zrobiłabym/zrobiłbym tego” zaznaczyło łącznie 54 uczniów klas II – 43 dziewczyny i 11 chłopców oraz łącznie 15 uczniów klas III – 5 dziewczyn i 10 chłopców; “Chcę się zabić” zaznaczyło łącznie 4 uczniów z II Klas – 3 dziewczyny i 1 chłopiec). Takie osoby zostały objęte pomocą w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.

 

Porównanie wyników badań przesiewowych prowadzonych wśród uczniów trzech klas Liceum Ogólnokształcącego im. A. Mickiewicza w Węgrowie w 2020 i 2021 roku (badanie przeprowadzone wersją skróconą).

Badania przesiewowe zostały przeprowadzone także powtórnie na tej samej grupie badawczej – tj. wśród uczniów trzech klas Liceum Ogólnokształcącego im. A. Mickiewicza               w Węgrowie, które badane były wcześniej w 2019 roku. Uczestnicy zostali przebadani Kwestionariuszem CDI 2 – skróconą wersją do samoopisu. Na podstawie przeprowadzonych badań uzyskano następujące wyniki podane w poniższej tabeli.

Wyniki na skali tenowej 2020 rok 2021 rok Różnica
Bardzo wysoki 19 % 17% – 2%
Wysoki 8 % 9% +1%
Podwyższony 17 % 19% + 2%
Przeciętny 52 % 51% -1%
Niski 4 % 4% b.z.

Wnioski z przeprowadzonych porównawczych badań przesiewowych wśród młodzieży                w zakresie diagnozy depresji.

  • Analiza przeprowadzonych badań w grupie uczniów, którzy ponownie wzięli udział  w badaniach przesiewowych po upływie prawie dwóch lat pokazuje, że wdrożone działania pomocowe nie były wystarczające.
  • Czynnikami wpływającymi na niską skuteczność zastosowanych działań pomocowych mogą być:
  • niechęć i brak współpracy ze strony rodziców,
  • obawy osób badanych związane ze skorzystaniem z różnych form pomocy,
  • mała dostępność bezpłatnej specjalistycznej pomocy- psychoterapii i pomocy psychiatrycznej – szczególnie w mniejszych miejscowościach,
  • brak odpowiednich narzędzi do monitoringu skuteczności zaproponowanych przez Poradnię działań, a szczególnie wdrożenia ich przez rodziców i młodzież (dotyczy działań odbywających się poza Poradnią).
  • Wyniki porównawcze badań prowadzonych w tej samej grupie badawczej w 2019 i 2021 roku świadczyć mogą również o negatywnym wpływie pandemii na utrzymywanie się (pomimo wdrożenia działań pomocowych) wysokich i bardzo wysokich wyników na skali tenowej).

 

Rekomendacje:

  • Zwiększenie liczby działań diagnostycznych w zakresie depresji w formie badań przesiewowych prowadzonych w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.
  • Prowadzenie przez pedagogów i psychologów szkolnych oraz nauczycieli działań profilaktycznych skierowanych zarówno do młodzieży, jak i rodziców w celu zwiększania świadomości w zakresie wczesnego rozpoznawania i reagowania na symptomy depresyjne.
  • Zwiększanie świadomości społecznej związanej ze skalą problemu depresji wśród młodzieży, w szczególności ryzyka podejmowania prób samobójczych.
  • Monitorowanie skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych/pomocowych poprzez m. in. prowadzenie porównawczych badań przesiewowych szczególnie w grupach podwyższonego ryzyka wystąpienia depresji.
  • Zwiększenie dostępności pomocy psychoterapeutycznej i psychiatrycznej.